MALATYA ENGÜZEKLİLER CEM VE KÜLTÜR EVİNDE ABDAL MUSA - BİRLİK CEMİ
6 Kasım 2022 tarihinde rotamız Malatya müzesinde Antropolog , araştırmacı -yazar Hüseyin Şahin , DDY. Müd.yrd. şair Mustafa Erkenekli, Kültür ve Turizm Bakanlığında emekli şub.md. Adil Aktaş ile birlikte Yeşilyurt Dilek Gölpınar mahallesinde Alevilerin ibadethanesi olan
Engüzek Cemevi'nde Abdal Musa - Birlik Cem'ine gitmekti.
Cemevi'nde İş Bankasından Emekli Engüzek Cemevi Başkanı Zeynel Doğan ve emekli nüfus müdürü Halil Yazgan bizi karşıladı. Cemevi'ni ve ek binalarını gezdirdiler. Dostlarla sohbet ederek güzel bir gün geçirdik. Yol arkadaşım Adil Aktaş ile yapılan Cem'den fotoğraflar çektik.
Emekli nüfus müdürü yazar Halil Yazgan'la yaptığım sohbette; "Ağılbaşı ( Engüzek)Hekimhan ilçesine bağlı bir köy iken, 28 Şubat 1966'da belediye statüsü alarak beldeye dönüştü. Engüzek 1984 yılında Hekimhan ilçesinden ayrılıp , Darende'ye bağlanmıştır.12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı kanun ile mahalle oldu.1966 yılından bu yana Engüzek ve Kerimli köyünden ayrılarak, Malatya Merkez Dilek kasabasına yerleşenlere ait 350 ev bulunmaktadır. 9.4.2010
tarihinde “Engüzekliler Kültür Derneği’ni” kuruldu. Derneğin ana amacı Dilek Kasabasında bir kültür ve Cem evi yapmaktı.
Derneğin kurulmasından sonra, 15.04.2010 tarihinde derneğe gelir toplamak üzere Halil Yazgan ve Zeynal Doğan yetki belgesini aldı. Toplanan bağışlarla 02.06.2010 tarihinde Gölpınar Mahallesinde bulunan Aziz Öztürk’e ait 5 dönüm bahçenin dernek adına alındı. Engüzek Cemevi Gölpınar, Emir Ahmet ve Uğrak Mahallelerinde oturan Engüzek'li canların maddi ve manevi yardımlarıyla yapılmıştır. 27 Aralık 2015 tarihinde de açılmıştır. Cemevi'nin yapılışında hiç bir kurum ve kuruluştan yardım alınmamıştır.
Cemevin yapımında emeği geçen Engüzek'liler Kültür Derneğin kurucu üyeleri ;
Zeynel Doğan, Zeynel Yıldırm, Halil Yazgan, Hüseyin Aydın, Akbaba İnanç, Basri Akıncı, İmam Karakoç, Sato( Sadık ) Akıncı, Hasan Doğan, Resul Aydın canlar hala hizmetlerine devam etmektedir." bilgisini verdi.
Sol başta kravatlı olan Engüzekliler Cem ve Kültür Evi Başkanı Zeynel Doğan,
Yüzlerce Alevi - Kızılbaş canın katıldığı bu seneki Ayin-i Cem ibadeti için Pir postuna Muhsin Topalcengiz dede oturdu. Dede aynı zamanda Malatya Çavuşoğlundaki Ali Kapısı - Teslim Abdal Cemevi Başkanı .Aynı cem evinin dedeleri Süleyman Sönmez, Ahmet Duran Güneş dedeler de
Muhsin Topalcengiz dedenin yanında oturdular.
Ayin-i Cem de , Pir Muhsin Topalcengiz dede Abdal Musa birlik cemi hakkında açıklamalar yaptı. Türkçe dualar etti. Zakirler Ali Doğan, Zafer Takmaz Volkan Yurttaş deyişleri ile nefesleriyle, gülbankları ile yolu yaşatıp geleceğe aktarmak konusunda Alevi inanç ritüellerini yürüttüler... Alikapısı'ndan gelen canlar cemde semah döndüler...
Gelen yüzlerce Alevi- Kızılbaş canlara aşçılar Hacı Öztürk ve Haydar Aydın tarafından
kazanlarda pişirilen Abdal Musa lokma ( etli bulgur pilavı)Dedenin lokma duasından sonra Cemevi'nin büyük salonunda dağıtıldı.
Engüzek Cemevinde bugün yapılan muhabbetle gönüller birlendi.
Verilen lokmalar hak, birliğimiz, dirliğimiz daim olsun... Bu yolu çıkarsız, riyasız yaşatıp geleceğe aktaracaklara aşk olsun...
Abdal Musa Cemi / Birlik cemi
"Abdal Musa / Birlik cemi yılda bir kez kış başlangıcında yani ekim-kasım ayı içerisinde yapılır ve yıllık cem ritüellerine bu cem ile başlanmış olunur. Abdal Musa/Birlik cemi için köyün ileri gelenleri toplanır ve zamanını belirler. (Önceleri perşembeyi cumaya bağlayan gece yapılan Abdal Musa/Birlik cemi bugün herkesin katılabileceği bir gün belirlenerek yapılmaktadır.) Bundan sonra bazı kişiler cem öncesi hazırlık yapmak üzere görevlendirilir, bu kişiler cem öncesi gerekli hazırlıkları yaparlar. Bunlar; cem zamanının topluma iletilmesi, gerekli paranın toplanması, kurban ve lokma hazırlıklarının yapılması olarak özetlene bilinir. Bu ibadete katılmak bir alevi için büyük önem taşıdığı için herkes maddi manevi var gücüyle katkıda bulunur.
Köylerde birlik kurbanı kesilmeden görgü yapılmaz. Önce birlik kurbanı kesilir, birlik cemi yapılır. Köyün içinde varsa küs olanlar varsa küsler barışır, anlaşır, rızalık alırlar. Abdal Musa/Birlik cemi esas itibariyle görgü cemine hazırlıktır."
Gönlümce gezerken mana ilinde
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Dört kutsal emanet vardır elinde
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Cehalet taşını eritir iken
Karşı fikirleri çürütür iken
Dağları taşları yürütür iken
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Dört yana adalet yayma anında
Her yerde her zaman halkın yanında
Toros Dağlarında geyik donunda
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Gömbe’deki Uçar Suyun başında
Solak dönen değirmenin taşında
Rıza lokmasında kerem aşında
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Bazen Şah-ı Merdan Alimiz ile
Bazen Hacı Bektaş Velimiz ile
Bazı zaman Kızıl Delimiz ile
Pirim Abdal Musa Sultanı gördüm
Derviş Kemal her dergaha varışta
Eşiklikte özgürlükte barışta
Uygarlık denilen büyük yarışta
Pirim Abdam Musa Sultanı gördüm
Halk Ozanı Derviş Kemal
Görgü Cemi
Her yıl kış ayına doğru Abdal Musa/Birlik ceminden sonra yapılır. Bütün toplum bir araya gelir toplumun tüm fertleri tek tek meydana gelerek o yılın hesabını cemaate verir. Görgü cemi ile dini ve sosyal olarak bir yenilenme, kusurları onarma ve temiz bir sayfa açma eylemidir. Görgüden geçememe, görgü cemine katılmamak düşkünlük sebebi sayılabilir. Görgü ceminde her bir can diğerinden razı olmalı, rızalık almak zorundadır.
***
ABDAL MUSA SULTAN
Anadolu’nun ünlü erenlerinden ve ermişlerinden olan Abdal Musa Sultan aynı zamanda ünlü bir ozan ve düşünürüdür. Aslen Horasanlıdır: Azerbaycan’ın Hoy Kasabasına gelmiş ve bir süre orada yaşamış olduğundan “Hoylu“ olarak tanınır.
Hacı Bektaş-i Veli’nin amcası Haydar Ata’nın oğlu olan Hasan Gazi’nin oğludur. Abdal Musa Sultan Horasan Erenlerinden ve Hz. Peygamber soyundandır. 14yy. da yaşadığı Osmanlıların Bursa’yı fethettiği yıllarda Orhan Bey’in askerleriyle savaşlara katıldığı ve büyük yararlıklar gösterdiği tarihi kaynaklarda yazılıdır. Hacı Bektaş-i Velinin önde gelen halifelerindendir. Payesi “Sultanlık“, mertebesi “Abdallık“ tır. Pir evinde hizmet postu ise, “Ayakçı Postu“ dur. Bu post, Bektaşi Tarikatındaki on iki posttan on birincisi olup diğer adı “Abdal Musa Sultan Postudur. Ayakçılık, Abdallık mertebesidir. Abdal Musa Sultan, kuruduğu tekkesinde sayısız kişiler irşat etmiş ve bunlar arasında büyük ozanlar yetişmiştir. Bunların en ünlüsü de Alevi- Bektaşi Edebiyatının abidelerinden sayılan Kaygusuz Abdaldır.
Değişik dönemlerde onarım gören tekke zaman içinde yıkılmış günümüzde ise sadece Abdal Musa Türbesi kamıştır. Türbede, Abdal Musa, annesi, babası, kız kardeşi ile Kaygusuz Abdal’ın kabirleri vardır.
Alevi Bektaşi inancında önemli bir yere sahip olan Abdal Musa, her yıl Haziran ayında düzenlenen etkinliklerle anılır. Türkiye’nin dört bir yanından gelenler, etkinlikler çerçevesinde kurbanlar kesip, semah dönerler. Abdal Musa’nın Gömbe Mahalle’sinde asasını yere vurarak su çıkardığına yönelik efsane dilden dile dolaşır. Rivayete göre Gömbe’ye giden Abdal Musa, bir dağ köyüne de uğrar. Susuzluğun neden olduğunu kuraklık nedeniyle Abdal Musa’ya yiyecekler ikramda bulunmayan köylü durumdan rahatsız olur. Köylünün bu haline acıyan Abdal Musa, suyu çıkardıktan sonra mahsullerin yarısını kendilerine vermeleri hakkında söz alır. Asasını yere vurur; oradan su fışkırmaya başlar, su nedeniyle bol mahsul alan köylü, ürünün yarısını almaya gelen Abdal Musa’yı tanımazdan gelir. Bunun üzerine Abdal Musa “Yazın su içmeye kışın geçmeye yol bulamayın“ der. İşte o gün bugündür, dağın yamacından fışkıran su, yazın Elmalı Ovası’na kışın Kaş Ovası’na akar. Bu nedenle suya “Uçarsu“ denir.( Alıntı Antalya Elmalı Belediyesi )
Alevi Bektaşi inancında önemli bir yere sahip olan Abdal Musa, her yıl Haziran ayında düzenlenen etkinliklerle anılır. Türkiye’nin dört bir yanından gelenler, etkinlikler çerçevesinde kurbanlar kesip, semah dönerler. Abdal Musa’nın Gömbe Mahalle’sinde asasını yere vurarak su çıkardığına yönelik efsane dilden dile dolaşır. Rivayete göre Gömbe’ye giden Abdal Musa, bir dağ köyüne de uğrar. Susuzluğun neden olduğunu kuraklık nedeniyle Abdal Musa’ya yiyecekler ikramda bulunmayan köylü durumdan rahatsız olur. Köylünün bu haline acıyan Abdal Musa, suyu çıkardıktan sonra mahsullerin yarısını kendilerine vermeleri hakkında söz alır. Asasını yere vurur; oradan su fışkırmaya başlar, su nedeniyle bol mahsul alan köylü, ürünün yarısını almaya gelen Abdal Musa’yı tanımazdan gelir. Bunun üzerine Abdal Musa “Yazın su içmeye kışın geçmeye yol bulamayın“ der. İşte o gün bugündür, dağın yamacından fışkıran su, yazın Elmalı Ovası’na kışın Kaş Ovası’na akar. Bu nedenle suya “Uçarsu“ denir.( Alıntı Antalya Elmalı Belediyesi )
Elmalı aynı zamanda Tahtacı Alevilerinin yaşadığı önemli bir merkezdir.
Fikri Demirtaş
6 Kasım 2022
Malatya
Fotoğraf Galerisi:
Halil Yazgan, Fikri Demirtaş, Zeynel Yıldırım ( Ağa)
Zeynel Yıldırım, F. Demirtaş, Ağılbaşı eski Belediye Başkanı Süleyman Yıldırım
Mustafa Erkenekli, Halil Yazgan, Hüseyin Şahin, F. Demirtaş
Yorumlar
Yorum Gönder