HEKİMHAN KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA CAMİİ
Köprülü Mehmet Paşa Camii
Sıradan bir sonbahar sabahıydı. Kasım ayı güneş sarı ışığıyla Beydağından aşarak Malatya ovasını aydınlatıyordu. 6 Şubat depreminde ağır hasarlı binaların iş makineleri ile yıkılmasıyla her taraf toz duman içindeydi. İnsan bu görüntülere bakınca çok üzülüyor. Bugün yol arkadaşım İstanbul'dan gelen görüntü yönetmeni oğlum Oğuzhan’la sohbet ederken "Baba Hekimhan'a gidelim" der demez, aracımıza bindikten sonra, Malatya’dan ayrılıp Hekimhan'a doğru yola çıktık.
Yol boyunca ağaçların yapraklar sarı, turuncu, kırmızı, mor gibi canlı renklere bürünmüştü.
İnsan bu muhteşem görüntüye hayran oluyor, kendini başka alemlerde sanarak bir an büyüleniyordu. Doğa kendi tablosunu sunuyordu adeta sizlere.
Taşhanın Kitapesi üç dilli Ermenice, Arapça, Süryanice
1962 Celal Yalvaç Arşivi
Eflatun Cem Güneyin doğduğu ev.
Caminin giriş kapısı
Caminin küçük bahçesinin bitişiğine kadın ve erkek tuvalet binası sonradan yapılmış. Yapılan bu ek bina tarihi dokuya uygun olmadığı gibi kullanışlı ve temiz değildir. Engelli bireyler kullanamamaktadır. Diyanet Vakfı, eski tuvaletin yerine, mimari dokuyla uyumlu taştan abdest alma yeri ve bir tuvalet yaparsa, Hekimhan için de bir hayır yapmış olur.
Karakaya baraj gölü üzerindeki Tohma köprüsünden geçip Yazıhan çevre yolundan Kuruçay Karaca köyü köprüsünü arkamızda bırakıp , Yazıhan Boztepe barajından geçtikten sonra yol boyu meşe ormanları başladı. Kesikköprüden geçen demiryolu, kırmızı çatılı evler, Kuruçayın kenarındaki kayısı bahçeleri güneş ışığında parıltıyan altın sarısı yapraklarıyla yazın güneşin altın yumurtası meyveleri gibi yine muhteşem kartpostallık görüntüler veriyordu.
Sonbaharın en güzel anlarından biri, ağaçların gölgeleri yere vurduğunda, ayağımızın altında çıtırdayan yaprak sesleri ile yürüyüş yapmaktır.
Yaklaşık bir saat yolculuğumuzda Hekimhan'ın eski kervan yolu Gafladan giderek kahverengi levhalı Köprülü Mehmet Paşa camisinin önünde durduk.
Hekimhan kendine has bir konuma sahiptir. Dört tarafı dağlar tepelerle çevrilidir. Gökyüzüne doğru yükselen Zurbahan dağının doğusunda Yücekayanın eteğinde kurulu bir Türkmen yerleşim ilçesi Hekimhan. Uzaktan bakınca Kartalı andıran Yücekayadan kuşbakışı bakınca bütün ilçe çarşısı, evleri, Köprülü Mehmet Paşa Camii, Taşhan, Eflatun Cem Güney'in doğduğu ev,
Surp Pirgiç Ermeni Kilisesi ( Eski Cezaevi)
Hükümet konağının arkasında harabe halde bulunan Ermeni kilisesi, İstasyon, Kuruçay köprüsü, Keklicek, Güzelyurt köyü, Bostanbeğ, Ebedeliği, Gafla, Zurbahan dağı, Budaklı, Kandıl, Mezarlık, Karadere, Dursunlu, Sarıkız köyleri, Leylek dağı ayna gibi gözümüzün önündeydi.
Mezopotamya ve İran üzerinden gelerek, Anadolu’yu aşan ve Akdeniz havzasına açılan tarihi kervan yolunun kollarından biri üzerinde yer alan Hekimhan 1218 yılında Tabib Ebu Salim bin Ebül−Hasan el Malati tarafından yaptırılan ve ilçeye de adını veren Hekim Hanı’nın kapalı bölümün giriş kapısı üstünde Ermenice, Süryanice ve Arapça olmak üzere üç farklı dilde yazılmış inşa kitabesi bulunmaktadır.
Malatya'nın duayyen gazetecisi araştırmacı- yazar Celal Yalvaç amca ile yaptığım söyleşide 1960' lı yıllarda Taşhanın kitabesinin resmini çekip okunması için Mardin Süryani Kadim Metropoliti Hanna Dolapönü'ne mektupla göndermiş Ermenicesi , Arapçasını da dostlarına göndererek Türkçe tercümesini yaptırmış.
Tarihi ve kültürel mirasımıza katkı sunmuştur.
Köprülü Mehmet paşa camii 1661 yılında beri minaresinde okunan ezan sesi Yücekaya’da dalgalanan al bayrağımız altında yankılanmaktadır.
Dronla görüntü alırken,
Taşhanın, caminin üzerinden
güvercinler teker teker havalandılar. Ardından, bulutların arasında yer bulmaya çalışan maviliklere uçtular. Güvercinler, mavi zemin üzerinde kar taneleri gibi biraraya geliyor, beyaz bulutların arasında kayboluyorlardı. Ara sıra, seyredenlerinden haberdarmış da, onların yüreklerini ağızlarına getirmek istiyorlarmışçasına kendilerini bir taş parçası gibi aşağıya bırakıyorlar, yere yaklaştıklarında tekrar göğe doğru tırmanıyorlardı. Kanat gerip süzüldüler. Tekrar tekrar takla attılar.
Hele etrafa şöyle dikkatle göz gezdirip caminin batısına doğru göz gezdirdiğinizde kesme taştan yapılmış Osmanlı dönemi taşları sökülmüş asfalt yapılırken yarı beline kadar gömülmüş kitabesi olmayan Kale kapısı pınarı yine caminin arkasına düşen kitabesine göre1803 tarihli Yukarı Pınar içimiz burkularak izledik kurnalarından su akmıyordu. Bu pınarlar yıllardır Cansuyu verecek yetkilileri bekliyor. Hekimhan’da bu çeşme gibi onlarca çeşme bu halde bakımsız kaderine terk edilmiş...
Taşhanın doğusunda caminin yakınında 1896 Hekimhan doğumlu Eflatun Cem Güney’in (Türk öykü ve masal yazarı ve derleyicisi) doğduğu evin harabe halde içler acısı durumunu görürsünüz.
Ne Kültür ve Turizm Bakanlığı, ne Hekimhan Belediyesi ne İnönü Üniversitesine de Turgut Özal Üniversitesi sahip çıkmıyor. Yıllar önce Malatya valiliği ve kurumlar evin önünde yazarın doğum gününde etkinlik yapacağız edeceğiz diyerek demeç verip gitmişlerdi, hala o etkinliği beklemeye devam ediyoruz. Bakalım verilen o sözler ne zaman yerine getirilecek.
KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA CAMİİ
Hekimhan Köprülü Mehmet Paşa camii, Vakıflar Genel Müdürlüğü Gayrimenkul eski eserler ve anıtlar yüksek kurulu 11.11.1977 A- 859 sayılı kararı ile tescil edilmiştir...
"Yapı, Hekimhan ilçe merkezinde yer alan Anadolu Selçuklu Dönemi yapısı Hekim Han (1218) ve ona bitişik hamamın güneydoğusunda, güneye meyilli bir araziye yerleştirilmiştir. Günümüzde güney batısında yol, doğu−batı ve güneyinde konutlar yer alır. Halk arasında "Merkez Camii", "Ulu Cami" olarak da adlandırılan yapı, Köprülü Mehmet Paşa Vakfına kayıtlı olup, vakfiyede “Köprülü Mehmet Paşa Camii” olarak geçmektedir. Cami, harim giriş kapısı yukarısına yerleştirilen sülüs üç satırlık kitabe ve vakfiyesine göre H.1072/ M.1661 yılında inşa edilmiştir.
Caminin Kitabesi
Yapı, dikdörtgen planlı harim, kuzeyinde son cemaat yeri avlu ve batı duvarının kuzeyinde yer alan kare minareye sahiptir.
MİMARİ TANIM:
Cami doğu−batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Merkezde büyük bir ana kubbe ile onun doğu ve batı iki yanı Cami doğu−batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Merkezde büyük bir ana kubbe ile onun doğu ve batı iki yanında birer sivri beşik tonozla, kubbeli kübik mekân genişletilmeye çalışılmıştır Harime girişi sağlayan kapı, kuzey cephede ana aks üzerine yerleştirilmiştir. Kuzeyde son cemaat yeri ile avlu bulunmaktadır. Kuzeybatı da cepheye bitişik minare yer alır. Harim, merkezde kare kübik gövde sekizgen prizmal kasnak üzerine oturan kubbe ile örtülüdür.
Minare tamamen düzgün kesme taşla inşa edilmiş− tir. Cami kemer, pencere lento ve sövelerinde de düzgün kesme taş kullanılmıştır. Kubbelerle, tonozların kurşun levhalarla kaplandığı görülmektedir. Kubbe tepesinde taş alem bulunmaktadır. Mihrap, minber oldukça düzgün kesilmiş kesme taştan yapılmıştır. Taşrada Osmanlı sadrazamı baniliğinde yapılan bir Osmanlı Derbent Camii olarak, günümüze sağlam ve ibadete açık şekilde ulaşması da yapının önemini artırmaktadır." (Alıntı Vakıflar Dergisi 39 - Haziran 2013, Nurşen Özkul Fındık )
CAMİNİN KİTABESİ:
Yapdı bu câmi'-i şerîfi yümn ile hayrât edüp
Sadr-ı A'zam Köprili 'Âdil Mehemmed Paşa
Gördi Hâtif dėdi tahsîn eyleyüp târîhini
ahsen allâhü aleyküm
Yesser Allâhü mâ yeşâ'
Vaz'-ı binâ-veh fî sene [10]71
Kad vak'a el-ferâğ fî sene [10]72
Hasan Ağa en-nâzır
Ketebe: Fünûnî
Yaptı bu saygın camiyi bereket ile hayır etti,
Sadrazam Köprülü Adil Mehmet Paşa,
Gördü Hatif, överek tarihini dedi,
Tanrı'nın bağışı üzerine olsun, Tanrı nasıl dilerse...
Binanın temelinin atılışı, 1660-61 yılında, uçlanıp bitişi 1661-62 yılında.
Yapım sorumlusu: Hasan Ağa.
Yazan: Fünûnî."
Sözcük ve Tamlamalar
Hâtif: Bilinmezden haber veren melek.
Nazır: Sorumlu.
Ketebe: Yazdı.
Yümn: Uğur, bereket.
Tahsin eylemek: Güzel bulmak.
Vaz': Koyma, atma.
Ferağ: İşi bitirme.
Caminin kitabesinin metnini okuyan Mustafa Cansız'a teşekkür ederim.
Caminin tuvaleti
Fotoğraf Galerisi:
Malatya Kışla cad.
Yorumlar
Yorum Gönder