Haceli: Malatya'nın Efsanevi Divanesi

Fotoğraf: Haceli Baba

Haceli Turan'ın yeğeni, Celal Turan'ın evinde çektiğim fotoğraf

"Zenginin sözüne belli diyorlar Fukara söylese deli diyorlar Zamane şeyhine veli diyorlar Gittikçe çoğalır delimiz bizim" Seyrani

Malatya'da divaneler baş tacıdır. Delileri yakan Batı toplumuna karşın Anadolu’da baş tacı ederiz biz divanelerimizi. Ayrıcalıklılardır bizim milletimizde. Malatya'da da bu böyledir. Öyle ki, son yarım asırda yaşamış Malatyalı divanelerin ismi, şehrin belleğinde tazeliğini koruyor.

Fikri Demirtaş, Hasan Özhan, Bülent Korkmaz

Malatya - Sivas Karayolu üzerinde bulunan Özka Tesisleri'nin sahibi, Malatyalı iş insanı Hasan Özhan, 2000 yılında hazırladığı ve büyük ilgi gören "Delilerimiz Velilerimiz" takvimi ile bu güzel insanları ölümsüzleştirdi. Basın ve televizyonlarda geniş yer bulan bu proje sayesinde, meczuplarımız artık internette de yaşamaya devam ediyor. Özhan, kendi iş yerinin giriş duvarına bu takvimi büyük bir şekilde astırarak, onlara olan saygısını gösterdi.

Takvim. Delilerimiz Velilerimiz

Hakka yürüyen bu değerli insanlar, her yıl hazırlanan takvimlerle evlerimizin ve iş yerlerimizin duvarlarında yer alarak, şehrin hafızasında yaşamaya devam ediyorlar.

Özka Tesisi Delilerimiz, Divanelerimiz Panosu

Malatya'nın ünlü delilerinin halk arasında bilinen bazı isimleri ise şöyle: Deli Zeynel, Kerim, İzzo, Gız Mahmut, Faro, Deli Samet, Deli Dursun, Deli Ahmet, şorikli Yaşar, Soba Direği, Ramo, Deli Cemo, Müdür, Haceli, Mişmiş, Fır Fayıh, Deli Nusret, Deli Fikriye, Onyedili (Zülfü), Gümüş (Mersedes Kadir) Deli Yusuf, Azet Bacı, Mısto, Adliye Bekir, Deli Gaffar, Mamılo.

HACELİ'NİN HİKÂYESİ

Haceli , fotoğraf alıntı

Bir divanenin, aşağı şehirli Haceli’nin hikayesi… Hemen her şehirde bir kopyası olan, saflığın, doğallığın simgesi nam-ı değer Haceli...

Battalgazi ilçesinde (Eskimalatya'da ) yaşayan sevilen bir kişi olan Behlül Haceli, Malatya-Sivas karayolunda Malatya'ya 17 km mesafede Tohma Çayı üzerinde bulunan Selçuklu dönemi tarihi Kırkgöz köprüsünden taşıtla gelip geçen Malatya, Arapgir, Yazıhan, Ağın, Arguvan ve Hekimhan ilçe ve köylerinde yaşayan tüm vatandaşlar tarafından seviliyordu.

Haceli, hayatında hiç kimseye bir rahatsızlık vermemiştir. Kendi halinde, Malatya’dan Eskimalatya, Sıptırız mezarlığı karşısında ,Selçuklu eseri Namazgahın yanında çeşme başında, asırlık dut, ağaçlarının altında yol kenarında beklerdi.

Haceli yaşamı boyunca üstünde çizgili zıbını ve iri gövdesiyle hep ayakta yalın ayakla yaz kış beklerdi. Kim bilir belki de toprak anayı ayakkabı ile incitmek istemezdi. Haceli, konuşmaz kimseye sataşmaz kendi halinde gariban bir insandı. Bu güzergahından geçen herkes Haceli’yi görmeyi arzularlardı. Haceli’nin asıl özelliği şoförler için bir nevi sigorta vazifesi görmesiydi. Gideceği yere sağ salim ulaşmak isteyenler, Haceli'nin eline biraz para tutuşturunca rahat rahat yolla koyulurlardı. Böyle olanlar halkın nazarında veli mertebesinde algılanıyordu. Anadolu’da bu tür insanlar baş tacı edilir. Bu divaneler ayrıcalıklıdırlar, memleketin gülleridir. … Halkın korkup söyleyemediklerini, söyleyen, göremediklerini gören, işin sırrını çözen divanelerdir. Aynı zamanda manevi önderlerdir. Onlarca menkıbeleri anlatılır. Hızır gibidirler.

Adı Haceli…Herhangi bir tarikata bağlı değil… Eski Malatya’da doğup büyümüş…Çocukluğu, gençliği, yaşlılığı burada geçmiş…Halka karşı görüntüsü meczup ve Behlul tarzında…Bu onun perdesi…Eski Malatya’daki bütün sokak köpekleri ona olağanüstü saygı göstermekteydiler…Nereye gitse hep çevresindeydiler…Bir yerde durduğunda onlar da durmaktaydı…Bu sır hiçbir zaman anlaşılamayacak bir gizemi bünyesinde barındırmaktaydı. Her sabah aile fertleri bir ibadet gibi kollarına girip Haceli Babayı ana caddeye getirirlerdi…Geçen bazı arabalara el ettiğinde onlar hemen arabayı durdurup Haceli’nin yanına koşarak bozuk para verirlerdi.
Aşşağı şehirli Haceli paraya elini sürmez, yere atılan parayı almaz şoförler Haceli'nin fıstanının cebine koyarlarmış parayı.

Malatya -Sivas yolu üzeri Battalgazi ilçesinden (Eskimalatya /Aşağışehir) Malatya'ya giden insanlarımız Haceli’nin Eskimalatyada 1974 yılında hakka yürümesiyle bir daha Haceli’yi görme, hayır duasını alma imkanından yoksun kalırlar. 1986 yılında da Karakaya barajı yapılınca Kırkgöz köprüsü su altında kalır. Malatya- Sivas yol güzergâhı da değişir. Haceli anılarda , kitaplarda yerini alır.

İşte Haceli ile ilgili olarak anlatılanlar:

Haceli ile ilgili onlarca menkıbe anlatılır. En önemlisi Haceli kazayı def eder. Bazı insanlarımız rüyalarında 1974 Kıbrıs Barış Harekâtında Haceli’nin Türk Ordusunun önünde harekata katıldığını gördüklerini anlatırlardı. Savaş süresince Haceli'yi Aşağı şehirde gören olmamış. Hatta ölünce onu yıkayan hoca onun sağ omuzunda kurşun yarası olduğunu söylemiş.
Bu nedenledir ki, yaşam çizgisi bitmiş olsa da Haceli'nin, hiçbir emek ve çaba sarf etmeksizin havadan para kazananlara, geçinip gidenlere "Sen de Haceli şansı var oğlum" demek ya da o kişi için sadece 'Haceli' demek, Malatya'ya özgü bir deyim olmuştu.

Fotoğraf: Fikri Demirtaş,

14 Kasım 2024 Sırpzıntı Mezarlığı Battalgazi Haceli'nin mezarı

Haceli Babanın başucundaki önceki taşın yerine mermer üzerine şiir yazılı kitabe konmuştur.

HÜVE'L BAKÎ

Anricâullah

Malatyalı Haceli Baba

1911- 1974

Hacı Ali asıl adı

Râhmanî cezbedir tadı

Kırklar meclisinde kadı

Malatyalı Haceli

Rahmâni cezbenin eri

Velidir ezelden beri

Hakk ile sekŕân seri

Malatyalı Haceli

Hayatı hep Fâtihâ

Ümmil kitap Fâtihâ

Üç İhlas bir Fatihâ

Malatyalı Haceli

Haceli bir yakın akrabasına “Ben ölünce mezarımın başucuna bir dut ağacı dikin” der…Vasiyeti yerine getirilir.

Hacelinin mezarı;

Battalgazi Belediye Başkanı Selahattin Gürkan dönemi

2015 tarihinde Roma surları üzerine çakma yeni yapılan(Battalgazi surları !!!) 550 m. uzunluğundaki surların karşısında Sıptırız mezarlığının alt tarafında bir dut ağacının altında sade bir mezarda yatmaktadır. Mezarın arkasında ayrı eski kavuklu bir taş dikilidir. Halk arasında Haceli denmesine rağmen önceki Mermer mezar taşında “Besmele yazılı ,Eski Malatyalı Bayram oğlu Hacı Ali Baba . D.T: 23.3.1911 Ö.T: 1974 Mezarın alt kısmında mermer plaka üzerinde Hacı Ali Baba yazılıdır.

Fotoğraf: Haceli'nin yeğeni Celal Turan

Battalgazi'de oturan ve Cinliler olarak tanınan ailenin mensubu Bayram'ın oğlu, divane Haceli Turan'ın yeğeni, Şeker Fabrikası'ndan emekli olan Celal Turan'ı Eskimalatya'daki evinde ziyaret ettim. Duvarda asılı olan Haceli amcamızın fotoğrafını çektikten sonra, sohbet edip kahve içtik. Daha sonra, Haceli'nin daha önce yaşadığı kerpiç evi de fotoğrafladım. Şu anda bu evde başka bir yeğeni oturmaktadır.

Fotoğraf Galerisi: