ÇANAKKALE / KÜÇÜKKUYU ADATEPE ZEYTİNYAĞI MÜZESİ

10 Mart 2022, Ayvacık / Çanakkale

"Zeytin Hayattır, Zeytinime Dokunma"

Baharın ilk ayı Mart'ta Çanakkale, Balıkesir Kaz Dağlarının eteklerindeki köyleri, tarihi ören yerlerini gezdim.

Emekli Edebiyat öğretmeni çocuk öyküleri yazarı Malatyalı hemşerim Nurten Çolak ve eşi Özgür Sinan çevirmen, öykü şiir masal yazarıyla röportaj yaptım. Çanakkale, Ayvacık'ta / Arıklı köyünde konukları oldum. Birlikte gezi yaptık.

Balıkesir Edremit'te hemşerim eğitimci yazar İrfan Karaoğlu Malatya ve çevresi demografik (nüfusbilimsel) sosyolojik yapılarının araştırmasını yazıyor. Çiftliğinde konuk etti sohbet ettik.

Bu gezi yazımda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği, Resmi Gazete 'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu karar sonrası elektrik üretiminde kullanılan maden sahası zeytinlik alan içinde kaldığı takdirde, zeytinlikler maden sahası olarak görülecek.

STK’lar, Türkiye’nin zeytinliklerinin madencilik faaliyetleri için yok edilmesine izin verilmemesini talep ederek" Zeytinime Dokunma" mitingleri yapılıyor.

10 Mart 2022 tarihinde Çanakkale Ayvacık Küçükkuyu ve Adatepe Zeytin Yağı Müzesi’nden ve bu müzede zeytin hakkında edindiğim bilgilerden bahsedeceğim.

Ayvacık / Arıklı Köyü

Küçükkuyu Ayvacık ilçesine bağlı Çanakkale'de şirin bir beldedir. Her yıl on binlerce insan bu şirin beldeye tatil yapmak ve stres atmak için gelmektedir. Kazdağlarının eteklerinde bu doğa harikası beldeye sırf dünyadaki en zengin ikinci oksijen kaynağı havası olması sebebiyle bile gelinmelidir. Tarihi dokusunu koruyan köyleri, mavi bayraklı denizi ile Küçükkuyu her geçen gün tatilciler tarafından daha fazla farkedilmekte ve tercih edilmektedir.

Küçükkuyu

Küçükkuyu Tarihi: İda yani günümüzdeki adıyla Kaz dağlarının eteklerinde kurulmuş olan Küçükkuyu’nun eski adı Gargaron idi. Bir süre Lidya, Pers ve Bergama Krallıkları sınırlarında olan Gargaron, daha sonraları Bizans hakimiyetine girmiştir. Uzun bir süre Bizans hakimiyetinde kalan Gargaron doğa güzellikleri, denizi ve stratejik konumu ile birçok kez istilaya uğramıştır. Rumların kültüründen izler taşıyan Gargaron .

Ayvacık/ Arıklı Köyü , Konuk olduğum

Nurten Çolak - Özgür Sinan beyin evi

Bu güzel beldede yüzlerce yıl Türk ve Rum halkı beraber yaşamaktalarmış. Emperyalist Paylaşım Savaşı veya bir diğer isimle 1. Dünya Savaşı (1914 ve 1918 yılları)arasında süren savaşının başlamasıyla tüm yurdu saran kara bulutlar Adatepe köyüne de gelmiş ve bu iki mutlu halkın arasında da kavgalar ve çatışmalar baş göstermiştir. Savaşın sona ermesiyle Türk ve Yunan Hükümetlerinin aralarındaki anlaşma gereğince mübadele yapılır.

Küçükkuyu, Mübadele Anıtı

Cumhuriyet kurulduktan sonra 1924 yılında Girit ve Midilli de yaşayan Türklerin mübadeleyle buraya verilmesi, ayrıca Yörük ve Türkmen boylarının buranın çevresinde köyler kurmasıyla bugünkü halini almıştır. Rum mübadelesinin yoğun yaşandığı bir yer, sahilde bir mübadele anıtı görüyorsunuz. Heykellerin yüzü karaya, sırtı denize bakıyor. Yunanistan'a gitmeden yaşadığı topraklara son kez bakan bir aile canlandırılmış.

Mitolojik hikayelerin anayurdu olan bu bölge için "zeytin" adeta kutsal. Zeytin ağaçları her yerde ve yine işletmelerin ismi "Zeytin otel, Zeytin market, Zeytin Yağı müzesi" şeklinde.

ADATEPE ZEYTİNYAĞI MÜZESİ

Zeytinyağı Müzesi

Adatepe Zeytin Yağı Müzesi, Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Küçükkuyu beldesinde yer alır. Küçükkuyu’daki tarihi sabunhane binası restore edilerek, bir yandan kuru baskı tarzında zeytinyağı üretimine devam edilirken, öte yandan civar köylerden toplanmış zeytin, zeytinyağı ve sabun üretimine ilişkin çeşitli araç -gereç ve aksesuarlar fabrika binasında sergileniyor.

Müze binası dikdörtgen bir plana sahip 2 kattan oluşuyor. Bölgeye has taş mimarisinin özelliklerini taşıyan yapın girişindeki dev zeytinyağı kazanı 15 metrelik boyuyla ikinci katın zeminini delip geçiyor. Zemin katta zeytin üretiminin halen devam ettiği binada, asıl sergileme üst katta yapılıyor. Müze girişinde zeytin çeşitleri, zeytin yağı ve zeytin yağından elde edilen ürünlerin satıldığı bir satış mağazası bulunmaktadır. Satış mağazasına girdiğimde asırlık canlı bir zeytin ağacı dikkatimi çekti. Burada zeytin ağacı o kadar kıymetli ki, dükkanı yaparken ağacı kesmemişler, dükkanı zeytin ağacına göre şekillendirmişler.

Müzede en eski devirlerden günümüze kadar zeytin yağı üretiminin geçirdiği değişim ve gelişimi sergileyen, aynı zamanda zeytin yağı üretiminde kullanılan orijinal aletlerin sergilendiği muhteşem bir koleksiyon. Müzede eski zeytinyağı presleri, zeytin toplama aletleri, taşıma ve saklama kapları, klasik ambalajlar ve zeytinyağı kültürüne ait birçok folklorik obje açıklamalı olarak izleyiciye sunuluyor.

Sergilemede; antik dönemden günümüze kadar olan süreçte tarihsel sıralama ile zeytinyağı üretiminde geliştirilen teknolojiler ve zeytinyağının farklı kullanım alanları; eserler ve canlandırmalarla hikâyeci bir üslupta anlatılmaktadır. Müzede, zeytinyağının üretim aşamasından soframıza gelene kadar hangi yollardan geçtiğinin öyküsüne tanıklık edeceksiniz.

Adatepe mutfak 'ta çay ve kahve çeşitleri, soğuk ve taze meyve suları ile tümü doğal malzemelerle hazırlanan yerel zeytinyağlı yemekleri tadabilirsiniz . Müzede sergilenen objeler için Türkçe ve İngilizce açıklama metinleri bulunmakla birlikte, daha meraklı ziyaretçilerin arzu etmesi halinde güler yüzlü ve hevesli personel tarafından daha ayrıntılı bilgiler verilmektedir.

Ölmez Ağaç Zeytinin Serüveni

Mardin, Antep taraflarından başlayıp, Akdeniz ve Ege'de devam etmiş zeytinin sonsuz yolculuğu. Latince, olea (zeytin) ve atrium (avlu) kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulan Oleatrium, zeytin avlusu anlamına gelmektedir.

Ayvacık/ Arıklı Köyü

İnsana sayısız faydasını esirgemeyen bütün ağaçların ilki zeytin ağacı, zeytin ve zeytinyağının kültürü o kadar derinlere iniyor ki, bütün dinlerde, inançlarda yazılmış tüm kutsal kitaplarda, mitolojilerde kutsal kabul edilmiş ve yüceltilmiş. Tufandan sonra yaşamın sürdüğünü anlamak için Nuh'un gönderdiği güvercin ağzında zeytin dalıyla döndüğünden, yok oluşa karşı direnci, umudu ve ölümsüzlüğü simgelemiş.

KUTSAL KİTAPLAR

Medeni dünyanın ilgisini çok az şey zeytin ve zeytinyağı kadar çekebilmiştir. Geçmişi günümüzden 10 bin yıl öncesine dayanan zeytin, birçok efsanenin de kaynağı olmuştur. Yunanlı sporculardan, azizlere ve ilk hekimlere kadar eski tarihin tanrı ve tanrıçaları tarafından kutsal sayıldı zeytin.

Tüm semavi dinlerde adı geçen 5 meyve vardır!

- Zeytin, İncir, Hurma, Üzüm ve Nar…

-Zeytinyağı; Allah'ın bütün kutsal kitaplarında anılır.

- Tevrat ve İncil de Zeytin kelimesi 140 kez geçer,

- Kuran-ı Kerim de Zeytin kelimesi 4 Surede 6 kez geçer. (Tin Suresi, Nur suresi, En’am suresi, Nahl Suresi)

Tin Suresi'nin 1. Ayetinde zeytin ağacının meyvesi üzerine yani zeytine and içiliyor. Ayette; “İncire ve zeytine andolsun ki / yemin olsun ki!” denilmektedir. Anlaşılacağı gibi Kur'an'a göre zeytin ve zeytin ağacı kutsaldır

-Kudüs’ün doğusunda kalan “Zeytinlik Dağı” da üç semavi din olan Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık için kutsal sayılır.

-Dünya üzerinde yetişen ağaçların ilkidir.

-Yunan mitolojisinde tanrıça Athena’nın hayatını sürdürebilmesi için zeytin ağacını sürekli görmesi gerekiyordu. Kimi tanrıların da zeytin ağacının altında doğması gerekiyordu.

-Sezar başında zeytin ağaçlarından yapılmış taçla halkın karşısına çıkar.

-Uzun süre Olimpiyatlarda kazanan kişiye zeytin dalından yapılmış taç takılırmış.

-Herkül’ün silahı zeytin ağacındandır.

-Zeytin ağacına zarar verenler ölümle cezalandırılırdı.

-Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği haç zeytin ağacındandır.

-Hz Davut, Abuşalomdan kaçarken Kudüs’ün doğusundaki zeytinlik dağının yamaçlarına tırmanmıştır.

-Eski Yunan’da kutsal ağaç olarak kabul edilip zeytin tarımının sadece iyi ve dürüst insanlar tarafından yapılmasına izin verilmekteydi.

-Zeytin ağacına zarar verenler ölümle cezalandırılmaktaydı.

-Zeytinyağının dinsel törenlerin kutsal lambalarında yakılmaktaydı.

-Kralların ve yeni doğan bebeklerin kutsanmasında kullanılmaktaydı.

-Zeytin ağacı akıl ve zaferin, zeytin dalı barışın, zeytinyağı da saflık ve sadeliğin sembolü sayılmaktaydı.

Son söz olarak;