MAVİ DEĞİRMEN / Seferihisar - İzmir

Üstün İzci , Fikri Demirtaş 

     12 Haziran 2022 Malatya'dan İzmir'e geleli beş gün oldu. Bugün Seferihisar / İzmir Mavi Değirmen'in yeni sahibi Malatya - Hekimhan, Dursunlu Mahallesinden( köy) Ziraat Bankasından emekli  şube müdürü. Hemşehrim Üstün İzci'nin konuğu oldum.

Yel değirmenlerinin öyküsü;

 Yarım asır öncesine kadar. Rüzgârın kanatları yel değirmenleri rüzgârlı tepeleri mekân edinirler. Deli esen rüzgârlar, o koca çarkı döndürmeye başlayınca taneleri öğütülür, sofra pazara bereket gelir. Eşeklerle, katırlarla, at arabaları ile değirmenlere taşınan tahıllar sırayla öğütülüp çuvallara doldurulur. rüzgârlı tepelerde boy gösterir yel değirmenleri. Bazen deniz kıyısında ama genellikle dağların rüzgarlı tepelerindedir.

   Tarihi yel değirmeni taş işçiliğinin tüm özelliklerini yansıtmaktadır. "Mavi değirmen " öncelikle, mimari anlamda eski bir Yel değirmenin iç ve dış mekanlarıyla otantik bir sunumudur. 

                                                        Mavi Değirmen

Üstün İzciye ait bu yel değirmeni, 1876 yılında Tırtıroğlu Hacı Ağa tarafından yaptıtılmış olup,Mimar Tarık Torunun projesi Seferihisar Belediye Başkanı Sayın Tunç Söylersin desteği ile değirmen ustası Hüseyin Yalçın tarafından restore edilmiştir. 24.11.2014

     Mavi Değirmen'in mimari yapısı yanında Değirmenin giriş katı ve ikinci katında ve dışarısında folklorik kültürel eşyalar araç gereçler sergilenmişti. Eski el işlemeleri, ceviz sandığı, mutfak eşyaları bakır kaplar, orak, tırpan yaba dışarıda değirmen taşları, loğ , soku, düven, saban, at arabası tekeri ve çeşitli gereçlerle donatılan günlük kullanım nesneleri yıllar önce yaşanan bir zamanı değirmen müzesi günümüze getiriyor. 

  Üstün bey kendi projesi ve patenti kendine ait demir döküm sobalar yapmış onlarda sergilemişti değirmenin içinde...Bu değirmen müze işlevi üstlenmeye hazır. Mavi Değirmenin yeni sahibi Üstün İzci alanda kendi hobi çalışmaları yapmak için  ayrıca küçük bir atölyeye yer ayırmış.

Bu rüzgar gülü yel değirmeni Üstün İzcin'in sayesinde marangozların , taş ustalarının elinden yeniden hayata doğmuş. Aslına uygun olarak restore edilmiş ve kiraya verilmiş olup lokanta olarak hizmet veriyor. Dış duvarları tamamen yenilenmiş olan değirmenlerin iç mekanizması da hazırlandıktan sonra tarihte kısa bir yolculuğa çıkmış.

    İzmir - Seferihisar ilçesinin Doğanbey Mahallesi'nde tüm kumsala hakim bir tepede kurulu olan bu tarihi yel değirmeni, 2014'de restorasyonu tamamlanarak rüzgar gücü ile buğday öğütmeye hazır hale gelmiştir. Türkiye'deki geleneksel yel değirmenlerinden sadece 20 tanesi bugün ayakta kalabilmiştir. 

770 metrekare araziye kurulu, 300 metrekare kapalı alanı bulunan kafe - restoran şeklindeki işletmede, düğün, nişan, yemek gibi organizasyonlar düzenleniyor, kahvaltı, kebap ve mangal servisleri verilmektedir. 

         Arazi, Adnan Menderes Havaalanı'na 45 km, Seferihisar merkeze 15 km, İzmir Konak merkeze 60 km mesafededir. İçki ruhsatı sorunu yoktur. Tarihi değeri korunarak restore edilen Mavi Değirmen'i ziyaret edip fotoğraf çekmek isteyen gezginler ve turizm alanında hizmet veren işletmeciler, işletmeye ulaşabilir. Karayolunun karşı tarafında 600 m. asfalt yolun sapağından hemen yanından ilerleyen taşla döşenmiş düzgün yol, sizi yel değirmenlerine götürecek. 

 Anayoldan Değirmen arası yaklaşık 1km. Yol kenarları yamaçları ağaçlandırılmış, ayrıca doğal sığır kuyruğu sarı çiçekleri ile süslü, manzarayı seyredebileceğiniz yolu yürümek 20 dakikadan fazla sürmüyor. Yürürken denizi ve çevre yerleşim yerlerini yukardan kuşbakışı seyretmek, sadece rüzgarın sesi eşliğinde ilerlemek, sonra o güzelim taş yapıya yaslanarak durmak...  Tesislerinde güzel bir gün geçirmek, fotoğraf çektirmek için bu keyfi kendinize yaşatmadan geri dönmeyin derim.

        İnternetteki tanıtım haberine göre değirmenin tarihçesi 

Seferihisar (Cittaslow) Doğanbey'de bulunan bu yel değirmeni, ana yoldan gelip geçenlerin yıllardır gördüğü, işlevini yitirmiş ve harap haldeydi. Değirmenin önceki sahipleri bu değirmeni tekrar işletmeyi düşünmediğinden, değirmen ve üzerinde kurulu olduğu arazi, eşsiz deniz manzarasına rağmen kullanılamıyordu.

 

  

    Yel değirmeninin yeni sahibi Emekli Banka Şubesi Müdürü Malatya - Hekimhan Dursunlu köyünden Üstün İzci'nin 2014'te restorasyona başlamasıyla birlikte, Mavi Değirmen adıyla aslına uygun yeni bir görünüme ve tekrar buğday öğütme işlevine kavuştu. Artık tüm iç ve dış mekanizması tamamlanarak hazır hale gelen Mavi Değirmen, meraklısının gelip gezdiği, önündeki deniz manzarası ve arkasındaki Doğanbey Köyü ile herkesin fotoğraf çektirdiği bir uğrak yeri oldu. 

Mavi Değirmen'in Tarihi - 1800'ler yazılı ve sözlü kaynaklardan araştırıp bulabildiğimiz kadarıyla, yel değirmeninin tarihi  1856 yılına dayanıyor.   Doğanbey - Seferihisar (İpsili Köyü) yel değirmeni, Tırtıroğlu Hacı Ali Ağa tarafından, köyde yaşayan Rum bir ustaya 1856'da yaptırılmış. Bu değirmen yapıldığı tarihte, köyde faal durumda olan ve Rumlara ait bir yel değirmeni daha varmış. Bu değirmen tamamen yıkılmış olup sadece yeri bellidir. Muhtemelen iki değirmeni de aynı usta yapmıştır. 

  

    Tırtıroğlu Hacı Ali Ağa, Antalya'dan gelip İpsili'ye yerleşen bir Gümrük Muhafaza Memuru emeklisi ve dönemine göre girişimci bir kişiymiş. Yel değirmeninin işletmesi, Hacı Ali Ağa tarafından uzun yıllar sürdürülmüş, kendisinin vefatından sonra da oğlu Tırtıroğlu Feyzullah tarafından yine vefatına kadar devam edilmiştir.

    1900ler ve Değirmenin Unutulması ​Tırtıroğlu Feyzullah'ın vefatından sonra, değirmen, oğlu Mehmet Özener ve kızı Gülsüm Dağdeviren'e miras kalmıştır. 1934 yılında değirmen Mehmet Karakuyu'ya satılmış, sonrasında 1940'ta da Ferhat Demirel'e satılmıştır. 1924 yılındaki göçmen mübadelesi ile Doğanbey Köyü'ne gelip yerleşen, Bulgaristan doğumlu Ferhat Demirel, değirmenin bakım ve onarımını yaparak 1960 yılına kadar çalıştırmıştır. 

   Taş ve ahşap gibi tamamen doğal malzemeler kullanılan ve büyük bir mekanik enerji ile çalışan yel değirmenleri, sürekli olarak aşınır ve bakıma ihtiyaç duyar. Türkiye'nin geçirdiği sanayi dönüşümünün de etkisiyle halkın yel değirmenlerine olan ihtiyacı ve değirmencilerin gelirleri azalmıştır.

   Doğanbey yel değirmeni, 1960 yılından sonra gerekli bakımlar yapılmadığı için yavaş yavaş harabeye dönmüştür. Değirmenin önce yelken direkleri (pervane sistemi) parçalanmış, daha sonra da değirmenin ahşap mekanizması ve çatısı çürüyüp parçalanmış, ilgisizlik nedeniyle, değirmenin taşları da kaybolmuş. 

Mavi Değirmen, Atatürk, 5794. Sk. No: 93, 35465 Seferhisar/İzmir

0552 463 31 32