AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜNÜN SAHİPSİZ MEZARLIĞI

        "Okulun ve okul mezarlığının  bu sahipsiz  bakımsız hali bizim yüzümüzü kızartır."

                                            Okulun mezarlığı İnsaf Ertaş'ın mezarı

     Türkiye Cumhuriyetinin en önemli eğitim projelerinden, biri olan Köy Enstitüleri ülkemizin dört bir yanına 1940-1943 yılları arası 21 adet açılmıştır. Malatya'mızın  Akçadağ ilçesi Karapınar köyünde açılan Akçadağ Köy Enstitüsü 'de bunlardan biridir.

Akçadağ Köy Enstitüsü'nün kurucu müdürü Şinasi Tamer, 1942 -1946 yıllarında

 ikinci müdürü Şerif Tekben Eğitim Başı ise Reyzi Pamir'dir. Akçadağ aydınlığının yaratılmasında büyük emekleri  vardır.

 Okulun projesinin mimarı Ahsen Yapanar'dır.

     Köy Enstitüleri ülkeye nice değerli öğretmen, sanatçı, bilim insanı kazandırdılar. Kötü politikaları sonucu bir türlü belini doğrultamayan eğitim-öğretim sorunları tartışıldığında, hangi siyasi veya ideolojik anlayışta olursa olsun herkesin hemfikir olduğu sonuç cümlesi şu oluyor: “Köy Enstitüleri kapanmasaydı, şimdi Türkiye farklı bir noktada olurdu.

     Malatya Akçadağ Köy Enstitüsü de bu değerli eğitim öğretim yuvalarından biriydi. Vakti zamanında Köy Enstitüsünde, Öğretmen okulunda, lisesinde burada öğrenci olanlar, öğretmenler, çalışanlar yani bu bereketli toprakların ekmeğini yiyip suyunu içenler kaderine terk edilmiş, harabeye dönmüş binalarını görünce derin bir hüzne kapılıyor. Su deposunun hemen yukarısında yer alan mezarlık da binalarla aynı kaderi paylaşıyor.

      Dünyada belki de kendi mezarlığı olan tek okul… Tarihsel kökenleri değerlendirildiğinde toplumumuzda mezarlık kültürüne önem verilir. Toplumumuzda “Ölüsüne sahip çıkmayan, dirisine de sahip çıkmaz” anlayışı hakim olduğu halde etrafının en azında koruma amacıyla telle de olsa çevrili olmayışı, bir mezarlık levhasının bulunmayışı son derece üzücü bir durumdur. Pek çoğunun başında sadece doğal mezar taşı var. Zamanla tamamen kaybolma ihtimali çok yüksek.

        Mezarlığın Köy Enstitüsü kurulduktan sonra mı oluştuğu yoksa tarihinin çok daha eskilere mi dayandığı belli değil, bu konuda detaylı bilgisi olan da yok. Mezarlığın varlığı ve buraya gömülenler hakkında en büyük desteği Akçadağ Köy Enstitüsünden 1948 yılında mezun olan Karapınarlı Ali Doğan verdi. Ali Doğan öğretmenle birlikte iki kere mezarlığa gittik. Kuru otlar arasında kalan mezarları zar zor bulduk.  Akçadağ Köy Enstitüsü / Öğretmen Okulu  ve yerleşkesindeki binalarla aynı kaderi paylaşan bu okul mezarlığında 50 yakın mezar vardı. 

       1940 yılından 2000' li yıllara kadar görevdeyken vefat eden öğretmen, personel hatta onların aileleri, öğrenim görmekte iken vefat eden öğrencilerin cenazelerinin defnedildiği bu mezarlığın durumu içler acısı idi. Çok hazin manzarayla karşılaşmıştık.

  Mezarlığın   çevresi  tel örgü veya ihata duvarı çekilmemişti.  Okulun arazisinde ekim yapılırken iş makineleri bir kısmını yıkmış, mezar taşları kırılmış, kime ait oldukları belli değildi. Hatta define arayıcıları bile araştırma yapmış.

       Bu mezarlık hakkında birkaç yıl önce Malatya Sonsöz gazetesinde " İçinde Mezarlığı Olan Okul Akçadağ Köy Enstitüsü, Akçadağ Köy Enstitüsü Yerleşkesinde Hüzünlü Kareler" adıyla araştırma yazıları yazarak mezarlığı dile getirmiştim. Medyada çıkan bu yazım üzerine Akçadağ Öğretmen okulunda çalışarak buradan emekli olmuş ve bugün kendisi de rahmetli olan Haydar Ertaş'ın eşi İnsaf Ertaş da kendi vasiyeti üzerine 1987 yılında bu mezarlığa gömülmüş.

İnsaf Ertaş.

                                              Nurten Ertaş Çolak annesinin mezarı başında

 Mezarlığın içler acısı durumunu gösteren fotoğraflardan duygulanan ve Çanakkale’de yaşayan emekli Edebiyat öğretmeni aynı zamanda çocuk kitapları yazarı Nurten Ertaş Çolak ve kardeşleri annelerinin mezarını yeniden yaptırdılar. Kendisi gelemediği için benden rica etti. Orman Haftası dolayısı ile Malatya fidan pazarından aldığım dört tana büyük çam fidanını, yol arkadaşım babası Köy Enstitüsü mezunu olan Kültür Bakanlığından emekli eğitimci Adil Aktaş ile birlikte okulun mezarlığına gittik ve değerli arkadaşım Nurten Hanım adına annesinin yeniden yapılan mezarına diktik.

                                          1976 Öğretmen Okulu  mezunu Fikri Demirtaş,  

                                          İnsaf Ertaş'ın kızı Nurten hanım adına  annesinin mezarına Çam dikerken

      Geçtiğimiz yaz Nurten Ertaş Çolak’ın müracaatı üzerine  Malatya Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürü Osman Gönüldaş , Kudep Başkanı Gökçek Hanım’, konuyla ilgili bir ekip oluşturarak mezarlık ziyaret edildi. Mezarlıkla ilgili durum tespiti yapıldı.

          Malatya Büyükşehir Belediyesi Kudep Başkanı Gökçek Hanım,  Mezarlıklar  Müdürü Osman Gönültaş,

  Nurten Ertaş Çolak, Fikri  Demirtaş 

      Akçadağ Öğretmen okulu mezunu olarak konuya yakın ilgi gösterdim ve eğitimci bir yazar olarak mezarlığın durumunu dillendirdim. Dileğimiz odur ki bu mezarlıkla ilgili kendisi de eğitim kökenli olan Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan' da sahip çıkması bu yerin “ Anı Mezarlığı” olarak koruma altına alınması, mezarların bakımının yapılarak mezarlığın etrafının çevrilmesidir ve bir anıt dikilmesidir.

      Tarih araştırmalarında ve dönemlerin aydınlatılmasında mezarlar büyük öneme sahiptir. Bu mezarlığın da korunarak Köy Enstitüsü adının yaşatılması değerli bir hizmet olacaktır.

Enstitülerinin kuruluşunun 82. yıl anısına okulun mezarlığına kendi elimle yazdığım mezarlık levhasını diktim.

Not: 17 Nisan 1940 yılında açılan KöyGeçtiğimiz yaz Nurten Ertaş Çolak’ın müracaatı üzerine  Malatya Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürü Osman Gönüldaş , Kudep Başkanı Gökçek Hanım’, konuyla ilgili bir ekip oluşturarak mezarlık ziyaret edildi. Mezarlıkla ilgili durum tespiti yapıldı. 

 

Fotoğraf, yazı: Gezgin öğretmen Fikri Demirtaş 

Fotoğraf Galerisi:

                                  Malatya  Büyükşehir Belediyesi yetkilileri Köy Enstitüsü mezarlığında